Overzicht Europese fondsenindustrie
Een jaar om (niet) snel te vergeten
2022 was een slecht jaar voor de Europese fondsenindustrie. De meeste strategieën rendeerden negatief. Daarbij was er over een breed front sprake van een flinke kapitaaluitstroom. Maar lichtpuntjes waren er ook. Detlef Glow, kom er maar in.
In de nasleep van de COVID-19-pandemie maakten investeerders zich zorgen over de nog steeds verstoorde leveringsketens en toenemende inflatiecijfers. Al deze zorgen werden overschaduwd door de invasie van Rusland in Oekraïne. Beleggers konden hun draaiboek voor het jaar direct herschrijven.
De oorlog in Oekraïne leidde tot stijgende prijzen van energie en voedsel, die de toch al stijgende inflatie aanwakkerden. Als gevolg hiervan moesten centrale banken nog harder optreden om de inflatie te bestrijden. In een dergelijke omgeving is het normaal dat beleggers risicomijdend zijn en heftig reageren op politieke of economische signalen, al moet worden gezegd dat de markten aan het einde van het jaar stabiliseerden. Desondanks was 2023 voor de Europese fondshuizen geen goed jaar. Niet alleen werd er verlies geleden op de meeste strategieën, maar er was ook sprake van flinke kapitaaluitstroom.
Scherpe daling Europees beheerd fondsvermogen
Omdat zowel aandelen- als obligatiemarkten daalden, daalde ook het beheerd vermogen in het Europees fondsindustrie, en wel van 15.266 miljard euro op 31 december 2021 tot 13.313 miljard euro eind december 2022. Dat komt overeen met een daling van 12,7%
Beheerd vermogen in Europa (€ mrd)
Actief beheer is nog altijd dominant
Het grootste deel van het Europese beheerde fondsvermogen was afgelopen jaar in handen van actief beheerde beleggingsfondsen (10.657,5 miljard euro), gevolgd door indexfondsen (1.413,1 miljard euro) en ETF's (1.242,5 miljard euro).
Verdeling van het beheerd vermogen
Aandelen op één
Van het totale beheerde Europese fondsvermogen maakten aandelenproducten (5.372,0 miljard euro) ruim 40% van de activa uit, gevolgd door obligatieproducten (2.946,3 miljard euro), mixfondsen (2.365,5 miljard euro), geldmarktproducten (1.601,1 miljard euro), alternatieve producten (584,0 miljard euro), vastgoedproducten (299,6 miljard euro), "overige" producten (77,8 miljard euro) en grondstoffenproducten (66,8 miljard euro).
Verdeling beheerd vermogen naar beleggingscategorieën
ETF’s blijven wel nog gevraagd
Na drie mooie jaren was er in 2022 weer sprake van netto-kapitaaluitstroom. Dat trof niet alle producten. Terwijl actieve beleggingsfondsen te maken kregen met een geschatte netto-uitstroom van 244,3 miljard euro) beleefden de verkopers van ETF’s juist 80,2 miljard euro instroom. Tijdens de financiële crisis en eurocrisis was de situatie niet anders. Ook toen bleven ETF’s gekocht worden.
Fund flows per beleggingscategorie (€ mrd)
Brede spreiding graag
Het is niet verbazingwekkend dat aandelen in 2022 werden verkocht. Wat wel verbaasde is dat ook geldmarktproducten in de eerste negen maanden van 2022 de deur uitgingen. Deze producten worden immers beschouwd als veilige havenproducten. Uiteindelijk sloten geldmarktproducten het jaar netto af met enige instroom. De belangrijkste reden voor beleggers om obligatiefondsen te verkopen waren in eerste instantie de lage rentes die niet opwogen tegen de sterk gestegen inflatiepercentages. Toen de centrale banken de rentetarieven begonnen te verhogen om de inflatie te bestrijden, begonnen de koersen van obligaties te dalen. Beleggers namen het zekere voor het onzekere en namen afscheid van hun vastrentende waarden. Wat in 2022 populair bleek, waren mixfondsen. Het past in de trend dat Europese beleggers steeds meer kiezen voor producten die een brede spreiding geven.
Netto-verkopen fondsen en ETF's per beleggingscategorie in 2022 (€ mrd)
Vooral Europese aandelen in de uitverkoop
Een blik op de fund flows op asset-categorieniveau zou de indruk kunnen geven dat Europese investeerders in 2022 zelfs enigszins in een risk-on-modus stonden, terwijl het algemene kapitaalstroompatroon laat zien dat de overkoepelende stemming toch echt wel risk-off was. De werkelijkheid ligt genuanceerder.
Een positieve instroom in wereldwijde aandelen (+48,5 miljard) lijkt te duiden op risicobereidheid, maar gecombineerd met andere opvallende stijgers als Amerikaanse staatsobligaties (+23,6 miljard euro), Target Maturity obligaties (+21,9 miljard euro) en wereldwijde dividendaandelen (+19,2 miljard) euro) komt vooral de voorkeur van beleggers voor brede spreiding, dividendinkomen en Amerikaanse staatsobligaties aan het licht. Beleggingskeuzes die eerder op risk-off- dan op risk-on-gedrag wijzen. Dat Europese beleggers (wederom) Europese aandelen verkochten, zal niet verbazen, met een oorlog in de achtertuin en de dreiging van een energiecrisis overheerste pessimisme.
Beste en slechts verkopende beleggingscategorieën in 2022 (€ mrd)
Bron: Refinitiv Lipper
BlackRock blijft de grootste
BlackRock (1.289,2 miljard euro) was eind 2022 het grootste fondsenhuis in Europa, gevolgd door Amundi (520,1 miljard euro), JP Morgan (411,7 miljard euro), UBS (385,8 miljard euro) en DWS (370,0 miljard euro). Met uitzondering van JP Morgan profiteerden deze partijen van hun sterke positie in de ETF-markt. Met een marktaandeel in de ETF-markt van meer dan 50% is BlackRock de grote olifant in de kamer.
BlackRock was in 2022 ook het best verkopende fondsenhuis (+48,8 miljard euro). De nummers 2 en 3, HSBC (+21,1 miljard euro) en Vanguard (+16,1 miljard euro), volgden op gepaste afstand.
Grootste aanbieders in Europa (€ mrd)
Toch een recordaantal nieuwe fondsen
Ondanks de slechtere marktomgeving is het aantal fondsen in de Europese fondsensector in de loop van 2022 toegenomen: van +87 in het eerste kwartaal tot +313 in het vierde kwartaal. De toename van het aantal fondsproducten past in een trend die al jaren aan de gang is. 2022 was zelfs een recordjaar gemeten in aantal fondslanceringen. Reden? Het aantal geliquideerde fondsen (795) en fusies (748) lag onder het jaarlijkse gemiddeld (resp. 1.182 en 941), terwijl het aantal fondslanceringen (2.212) hoger lag dan het jaarlijkse gemiddeld (1.850).
Door de invoering van nieuwe regelgeving, zoals EU Taxonomy of MiFID II, die de kosten voor het aanhouden van een fonds zullen verhogen, verwachten we dat de consolidatie van kleine fondsen ook in 2023 zal doorgaan.
Fondslanceringen, - liquidaties en -fusies in 2022
Lees het complete overzicht van het fondsenjaar 2023
Detlef Glow is hoofd research EMEA bij Refinitiv Lipper.
