Wie niet levert, wordt verkocht
Na het rampjaar 2022 likte de Europese fondsenindustrie in 2023 zijn wonden. De populariteit van ETF’s hield aan, maar actieve langetermijnfondsen zagen het nodige kapitaal wegstromen. Gelukkig gingen de meeste koersen omhoog, waardoor het totale beheerde Europese fondsenkapitaal afgelopen jaar met ruim 8% steeg. Rob Stallinga van IEX Profs zet samen met Detlef Glow, hoofd Lipper EMEA Research, de belangrijkste fondstrends in 2023 op een rij.
Door Rob Stallinga en Detlef Glow
"Er is hoop voor aanbieders van actieve beleggingsfondsen: succes wordt beloond"
Voor de aanbieders van actieve beleggingsfondsen in Europa was 2023 een jaar om snel te vergeten. Deze fondsen boekten vorig jaar in totaal een uitstroom van 12,4 miljard euro. Dat lijkt niet al te veel geld, maar kijken we onder de motorkap dan doemt een somberder beeld op. Beleggers alloceerden in 2023 namelijk verreweg het meeste geld naar actief beheerde geldmarktfondsen.
In 2023 werd maar liefst 161,2 miljard euro in deze goedkope kortetermijnfondsen gestoken. Tegelijkertijd onttrokken belegger voor 173,5 miljard uit actieve langetermijnfondsen. Met actieve langetermijnfondsen valt veel meer geld te verdienen dan met geldmarktfondsen, die door beleggers vooral worden gebruikt om hun geld tegen lage kosten zo lucratief en veilig mogelijk te parkeren.
Mixfondsen gedumpt
Maar dat wil niet zeggen dat alle actieve beleggingsfondsen in 2023 gelijkelijk werden verkocht. In die zin is er hoop voor de aanbieders van actieve beleggingsfondsen. Succes wordt beloond. Met de concurrentie van goedkope ETF’s zullen actieve fondsmanagers zichtbare prestaties moeten leveren. Is dit niet het geval, dan is een fonds tegenwoordig snel verkocht.
Hoe makkelijk beleggers op de verkoopknop drukken, zagen we vorig jaar met name gebeuren bij mixfondsen. Niet eerder werden deze geconfronteerd met zoveel uitstroom. In 2023 haalden beleggers 100 miljard euro uit mixfondsen. Deze trend gaat dit jaar versneld door met een outflow van maar liefst 36 miljard euro in het eerste kwartaal.
Waarom worden mixfondsen gedumpt? Daar zijn twee redenen voor te bedenken. In de periode van extreem lage rentes hebben met name obligatiebeleggers veel geld in mixfondsen gestoken. Nu obligaties weer voldoende rente geven, wordt dit geld weer teruggehaald. Daarnaast hebben met name dynamische mixfondsen in de periode van stijgende rentes zwaar teleurgesteld. Teleurstelling leidt tot verkoop.
Ontwikkeling van de Europese fondsenmarkt (2003-2023)
Beleggers alloceerden in 2023 verreweg het meeste vermogen naar actief beheerde geldmarktfondsen
Grafiek: netto instroom geldmarktfondsen in miljarden euro's
Ondanks een prima jaar voor ETF's blijven actieve fondsen dominant in de fondsenmarkt
Bijna recordjaar ETF's
In tegenstelling tot actieve fondsenhuizen beleefden de aanbieders van ETF’s in 2023 een meer dan prima jaar. De netto verkoop van passieve langetermijnbeleggingen bedroeg afgelopen jaar bijna 145 miljard euro. Slechts 10 miljard stroomde naar geldmarkt-ETF’s. Daarmee lijkt de ontwikkeling van de ETF-markt het omgekeerde van die van de actieve fondsenmarkt. Met een totale instroom van bijna 155 miljard euro benaderde de Europese ETF-markt het recordjaar 2021. Toen werd voor 161 miljard euro in passieve fondsen belegd. Veel scheelt het niet.
Het totale Europese kapitaal onder fondsbeheer groeide in 2023 met 1,1 biljoen euro tot 14,4 biljoen euro. Deze toename is vooral het gevolg van stijgende koersen, die verantwoordelijk waren voor 860 miljoen euro van het gestegen fondskapitaal. Zo was er eind 2023 voor actieve managers toch nog iets om te vieren.
Geldmarkt was een no-brainer
Dat geldmarktfondsen in 2023 de meest populaire Lipper Classificatie vormden, zegt iets over de mindset van beleggers. Na het tumultueuze jaar 2022 waarin alles, obligaties en aandelen, in het rood eindigde, gingen beleggers vorig jaar meer voor veiligheid. Dat geldmarktfondsen daarnaast hogere rentevergoedingen boden dan langlopende obligaties maakte beleggen in deze fondsen ook tot een no-brainer.
Nu was 2023 ook geen makkelijk jaar. Terwijl de oorlog in Oekraïne voortraasde, stelde de heropende Chinese economie ernstig teleur en dreigden Houthirebellen met hun aanvallen in de Rode Zee opnieuw de wereldwijde productieketens te verstoren. Vooral de dreigende ineenstorting van de Chinese vastgoedmarkt maakte beleggers huiverig. De Chinese beurs hield vorig jaar maar niet op met dalen.
Hardnekkig hoge inflatie
Maar ook in het Westen waren er veel zaken om zorgen over te hebben. De hoop dat centrale banken binnen afzienbare tijd hun rentes weer zouden verlagen, werd de grond ingeboord door hoge inflatie die maar niet naar beneden kwam. Beleggers vreesden logischerwijs voor harde economische landingen in de VS en Europa. Obligatiebeleggers keken onderwijl het hele jaar aan tegen een omgekeerde rentecurve, in het verleden steevast de voorbode van een recessie.
Dat drie regionale Amerikaanse banken over de kop gingen en hier in Europa het grote Credit Suisse op het nippertje werd gered, maakten de sfeer er niet vrolijker op.
Tech leidt ommekeer
Pas in de laatste twee maanden van 2023 was er reden voor meer optimisme. Zo kon het gebeuren dat breed gespreide aandelenbeleggers het jaar uiteindelijk afsloten met een fraai resultaat. Dat was wel voor een zeer groot geheel te danken aan de spectaculaire rally van techaandelen, geleid door de Magnificent Seven (Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia en Tesla).
Ondanks alle tegenwind bereikten tal van indices in 2023 nieuwe toppen. De Amsterdamse hoofdindex AEX kreeg dat pas in 2024 voor elkaar, maar wist desondanks het verlies van 2022 bijna geheel goed te maken.
De ontwikkeling van de ETF-markt lijkt het omgekeerde van die in de actieve fondsenmarkt"
Aandelen vormen de dominante asset class in het Europese fondsenlandschap, gevolgd door obligaties en mixfondsen
"De nieuwe duurzaamheidsregels van de Europese Commissie maken het voor fondshuizen moeilijker om vals te spelen"
Met alle zorgen die beleggers vorig jaar hadden en de uitstroom waarmee actieve fondshuizen werden geconfronteerd, ligt het voor de hand dat fondshuizen eerder minder dan meer fondsen op de markt zouden brengen. De werkelijkheid bleek anders. Terwijl 1541 fondsen fuseerden of werden gesloten, kwamen er 1882 nieuwe fondsen bij, waardoor het Europese fondsenassortiment met 341 nieuwe smaken werd uitgebreid.
Duurzaam wordt impact
Dan moet er nog iets worden gezegd over de duurzaamheidstrend, die zich heeft ontwikkeld tot een uiterst complex verhaal. De tijd dat het woordje duurzaam in de fondsnaam garant staat voor verkoopsucces is passé. Onduidelijke regelgeving, het ontbreken van concrete data en greenwashing op grote schaal hebben veel beleggers terughoudend gemaakt.
Maar dat wil niet zeggen dat beleggers niet langer duurzaam willen beleggen. Zoiets als het klimaatprobleem vraagt nog altijd om een oplossing. Twee ontwikkelingen zijn tegenwoordig duidelijk zichtbaar. Veel duurzame beleggers willen echt impact maken. Hun geld moet tastbare duurzame resultaten opleveren. Daarnaast gaat er ook veel geld naar bruine bedrijven die hard bezig zijn te vergroenen. De duurzame winst die met deze transitie kan worden bereikt, is inderdaad aanzienlijk.
Het is de bedoeling dat de Europese commissie nieuwe regels bekendmaakt voor duurzame beleggingen. Deze lijken zo op het eerste gezicht beter uitvoerbaar dan eerdere en maken het voor fondsenhuizen zeker moeilijker om nog vals te spelen.
Actieve ETF's zijn de toekomst
Hoe verder? Wat zijn zaken om op te letten? Afgezien van de vraag hoe het verder gaat met de markt van multi-assetfondsen zijn er grote verwachtingen van actieve ETF’s. Deze combineren de voordelen van actieve en passieve fondsen. Nu maken deze slechts 1,3% van de Europese ETF-markt maar de adoptie verloopt voorspoedig. Het aantal aanbieders van deze fondsen neemt rap toe, terwijl het met de vraag ook wel goed zit.
Maar dat is allemaal toekomstmuziek. De markt van actief geleide beleggingsfondsen is nog altijd dominant en zal zich niet zomaar gewonnen geven. Bovendien, hoe meer geld naar passieve producten gaat, hoe meer kansen er liggen voor actieve beleggers om te profiteren van de toegenomen marktinefficiënties.
Beleggingsparels
Maar duidelijk is dat het geld niet meer vanzelf naar actieve fondsenhuizen stroomt. Daar zal toch echt voor moeten gewerkt en vooral worden gepresteerd. Voor wie op zoek is naar actieve fondsen die al jaren weten uit te blinken, gelieve verder te bladeren. Met trots presenten wij de winnaars van de LSEG Lipper Fund Awards 2024.
Per saldo 341 nieuwe fondsen
op de Europese markt
